Interpelacja nr 2493 do Ministra Gospodarki w sprawie zmiany przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zakresie kontroli.

Zgodnie z art. 79 pkt 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807, ze zm.) oraz art. 24 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy obowiązkiem organów kontroli jest zawiadomienie przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli. Zapowiedziana kontrola traci sens, ponieważ przedsiębiorca ma wystarczającą ilość czasu, aby ….ukryć ewentualne nieprawidłowości. Jeżeli kontrola ma dotyczyć faktycznych stanów występujących w firmie, to jej zapowiedź spowoduje brak skuteczności i bezprzedmiotowość takiego działania PIP. Przykładem jest legalność zatrudnienia, której nie da się sprawdzić po uprzednim zawiadomieniu.

Kolejnym formalnym utrudnieniem jest wymóg dostarczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli – art. 79 pkt 4*ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Zgodnie z tym zapisem kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż 7 dni od daty doręczenia upoważnienia.* Trudno jest więc udowodnić np. nielegalne zatrudnienie czy nieprzestrzeganie przepisów BHP, gdy pracodawca ma 7 dni na zgłoszenie pracownika do ubezpieczenia lub usunięcia nieprawidłowości, których jest świadomy.

Biorąc pod uwagę powyższe, zwracam się do Pana Ministra z następującymi pytaniami:

1. Dlaczego w przypadku sytuacji wymagających niezwłocznej reakcji PIP sprawy formalne blokują możliwości działania inspektorów PIP?

2. Czy ministerstwo przewiduje zmiany w przepisach, które umożliwią Państwowej Inspekcji Pracy skuteczną i efektywną kontrolę przedsiębiorstw?

Z poważaniem    Poseł Stanisław Szwed,   Bielsko-Biała, dnia 24 lutego 2012 r.

—————————————————————————————————————–

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki – z upoważnienia ministra – na interpelację nr 2493 w sprawie zmiany przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zakresie kontroli.

W odpowiedzi na przesłaną przy piśmie z dnia 7 marca 2012 r., znak: SPS-023-2493/12, interpelację posła Stanisława Szweda w sprawie zmiany przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zakresie kontroli, uprzejmie przedstawiam następujące stanowisko.

Do organów kontroli Państwowej Inspekcji Pracy nie mają zastosowania przepisy ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, dalej: ustawa s.d.g., (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.) dotyczące zawiadamiania przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli.

Zgodnie z art. 77 ust. 1 ustawy s.d.g. kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorców przeprowadzana jest na zasadach określonych w ustawie s.d.g., chyba że zasady i tryb kontroli wynikają z bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo z ratyfikowanych umów międzynarodowych. Jedynie w zakresie nieuregulowanym w rozdziale 5 ustawy s.d.g. stosuje się przepisy ustaw szczególnych, stosownie do postanowień art. 77 ust. 2.

Ratyfikowaną umową międzynarodową, o której mowa w art. 77 ust. 1 ustawy s.d.g., jest Konwencja nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca inspekcji pracy w przemyśle i handlu przyjęta w Genewie dnia 11 lipca 1947 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 72, poz. 450), której postanowienia realizowane są przez wyznaczoną do tego celu w prawie polskim Państwową Inspekcję Pracy.

Dodatkowo w przepisach: art. 79, art. 80, art. 82 oraz art. 83 ustawy s.d.g. ustanowiono szczegółowy zakres wyłączeń, z których korzysta Państwowa Inspekcja Pracy, poprzez wyraźne odesłanie do mających pierwszeństwo w stosowaniu ratyfikowanych umów międzynarodowych (w tym przypadku konwencji nr 81 MOP) jako podstawy tych wyłączeń.

Zatem do organów kontroli PIP nie mają zastosowania przepisy dotyczące zawiadamiania przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli (art. 79 ust. 2 pkt 1), przeprowadzania kontroli w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej (art. 80 ust. 2 pkt 1), zakazu równoczesności podejmowania więcej niż jednej kontroli przedsiębiorcy (art. 82 ust. 1 pkt 1) oraz ograniczenia czasu trwania kontroli (art. 83 ust. 2 pkt 1).

W odniesieniu do poruszonej w interpelacji kwestii kontroli legalności zatrudnienia należy wyjaśnić, że w zakresie instytucji zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli, kontrola legalności wykonywania pracy (w tym przez cudzoziemców) oraz powierzania wykonywania pracy (w tym cudzoziemcom) nie została w sposób bezpośredni wymieniona w art. 79 ust. 2 ustawy s.d.g., określającym wyjątki od ogólnej reguły powiadamiania o zamiarze wszczęcia kontroli.

Niemniej kwestie te należy rozpatrywać w kontekście wyłączenia wskazanego w punkcie 1 w ust. 2 w art. 79 ustawy s.d.g., zgodnie z którym obowiązuje ogólne zwolnienie z obowiązku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli – na podstawie ratyfikowanej umowy międzynarodowej (jak wskazano wyżej, w przedmiotowym przypadku konwencji nr 81 MOP). Zgodnie z tą konwencją władza państwowa (każdy członek MOP, którego obowiązuje konwencja) zobowiązana jest do utrzymywania ˝systemu inspekcji pracy˝. Konwencja szeroko ujmuje pojęcie tego ˝systemu˝, który powinien w szczególności zapewniać stosowanie przepisów prawnych dotyczących warunków pracy i ochrony pracowników, w tym zatrudnienia, opisując katalog otwarty tego zakresu. Konwencja zezwala swoim członkom na bardziej szczegółowe rozstrzygnięcie, w drodze przepisów ustawodawstwa krajowego, sposobu funkcjonowania i zakresu ww. systemu, jak również na wyłączenie stosowania tej konwencji do ściśle określonych grup przedsiębiorstw lub objęcie stosowaniem konwencji określonych zakładów czy miejsc pracy w tych przypadkach, gdy nie jest pewne, czy postanowienia konwencji mają do nich zastosowanie (vide art. 2 i art. 26 konwencji). Zatem to właściwa władza członka MOP rozstrzyga problem zakresu działania ˝systemu inspekcji pracy˝ w zgodzie z celami konwencji i wyznacza organ (inspekcję), który będzie wykonywał funkcje przewidziane w tym systemie. Zagadnienie to zostało przez polskiego ustawodawcę rozstrzygnięte w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589, z późn. zm.), która określa polski system inspekcji pracy, wyznacza organ inspekcji (Państwową Inspekcję Pracy) i zakres jego działania, przesądzając tym samym o zakresie, do którego postanowienia konwencji nr 81 MOP znajdują zastosowanie. Zgodnie z art. 1 ww. ustawy, Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie. Stosownie do szczegółowego zakresu zadań PIP określonego w art. 10 ustawy, inspekcji tej zostało powierzone przeprowadzanie kontroli legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy, w tym przez cudzoziemców.

Niejasne jest wskazanie przez pana posła na formalne utrudnienie, jakie miałoby stanowić doręczenie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Przywołany w interpelacji art. 79 pkt 4 ustawy s.d.g. (zapewne chodzi o ust. 4) dotyczy doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Natomiast regulacje dotyczące upoważnienia do przeprowadzenia kontroli zawarte są w art. 79a ustawy s.d.g. Niemniej należy wskazać, że doręczenie zawiadomienia, o którym mowa w art. 79 ust. 4 ustawy s.d.g., nie ma zastosowania do przypadków wyłączeń z obowiązku zawiadamiania, określonych w art. 79 ust. 2 oraz ust. 3 ustawy s.d.g., na podstawie których nie dokonuje się zawiadomienia przedsiębiorcy (także przez inspektorów PIP).

Z kolei w kwestii doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli ustawa s.d.g. w art. 79a ust. 1 zapewnia, że na podstawie przepisów szczególnych możliwe jest podjęcie kontroli tylko po okazaniu legitymacji służbowej kontrolera. W takim przypadku upoważnienie doręcza się przedsiębiorcy w terminie późniejszym. Analogiczne rozwiązanie przewiduje art. 24 ust. 5 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, zgodnie z którym w przypadku potrzeby niezwłocznego przeprowadzenia kontroli u przedsiębiorcy może być ona podjęta po okazaniu legitymacji służbowej, a upoważnienie do przeprowadzenia kontroli należy wówczas doręczyć kontrolowanemu niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia podjęcia kontroli.

Należy ocenić, że obowiązujące uregulowania w wystarczającym stopniu regulują kwestie poruszone w interpelacji pana posła i nie blokują możliwości działania inspektorów PIP zarówno w zakresie przestrzegania przepisów BHP, jak i legalności zatrudnienia. W związku z tym nie przewiduję obecnie zmiany przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w przedmiotowym zakresie.

Z poważaniem  Podsekretarz  Stanu Mariusz Haładyj,    Warszawa, dnia 21 marca 2012 r.

 * przypis redakcji – do tekstu interpelacji wkradł się błąd i zamiast wymienionego w niej art 79 pkt 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (którego w ustawie nie ma) winno być art 79 ust. 4. Ponadto zamiast cytowanej treści przepisu „kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż 7 dni od daty doręczenia upoważnienia” winno być „Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli.”

 

do pobrania ze strony Sejmu RP  interpelacja nr 2493