Po raz kolejny sprawa, z którą nasze Stowarzyszenie postanowiło się zmierzyć wywołała publikację  w opiniotwórczym dzienniku.  Przypomnijmy, iż pisał o tym w Rzeczpospolitej z dnia 19.01.2013 r. Mateusz Rzemek, a obecnie Dzienniku Gazecie Prawnej z 9.05.2013 r. temat podjął Sebastian Kryczka.

Korzystając z okazji, jeszcze raz obydwu panom dziękujemy.

Tym razem czterostronicowy artykuł Sebastiana Kryczki dotyczy różnych aspektów funkcjonowania PIP, a zatytułowany jest właśnie „Inspektor pracy nie ma obowiązku uprzedzać o kontroli”. Autor zauważa, że pozycja ustrojowa PIP regulowana jest nie tylko przez ustawę o PIP, ale i przez ratyfikowaną przez Polskę konwencję nr 81 MOP, która dotyczy inspekcji pracy w przemyśle i handlu. Biorąc pod uwagę hierarchię źródeł prawa, warto mieć na względzie, że zgodnie z art. 91 Konstytucji RP postanowienia konwencji (umów międzynarodowych) mają pierwszeństwo w stosowaniu na wypadek kolizji z ustawą zwykłą. Artykuł 12 konwencji nr 81 MOP stanowi, że inspektorzy pracy zaopatrzeni w odpowiednie pełnomocnictwa będą upoważnieni do swobodnego wstępu, bez uprzedniego zawiadomienia, o każdej porze dnia i nocy, do każdego zakładu podlegającego inspekcji.

Uwzględniając postanowienia u.s.d.g., u.p.i.p. i konwencji nr 81 MOP, autor artykułu wskazuje, iż funkcjonują dwa poglądy dotyczące stosowania u.s.d.g. w zakresie obowiązku zawiadamiania przedsiębiorców o zamiarze wszczęcia kontroli. Pierwszy z nich zakłada, iż zawiadomienie jest niezbędne w przypadku kontroli przedsiębiorcy nieobjętego postanowieniami konwencji nr 81 MOP, a więc takiego który nie prowadzi działalności w zakresie przemysłu lub handlu. Oczywistym jest więc, że nie ma podstaw kierowania zawiadomień do przedsiębiorców „konwencyjnych” (uwaga red. siprp.pl). Pogląd drugi całkowicie wyłącza stosowanie u.s.d.g. w stosunku do kontroli prowadzonej przez inspektorów pracy, i tym samym obowiązku zawiadamiania o zamiarze wszczęcia kontroli.

Autor artykułu wskazuje, że za punkt wyjścia wyłączenia stosowania u.s.d.g. w stosunku do kontroli prowadzonej przez PIP przyjmuje się art. 77 ust 1 u.s.d.g., zgodnie z którym kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorcy przeprowadzana jest na zasadach określonych w ustawie, chyba że zasady i tryb kontroli wynikają z bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego lub ratyfikowanych umów międzynarodowych. Uwzględniając powyższe, należy jeszcze raz podkreślić pierwszeństwo stosowania Konwencji MOP nr 81 nad ustawami krajowymi. Redaktor Sebastian Kryczka wskazuje też na drugą przesłankę przemawiającą za wyłączeniem stosowania przepisów u.s.d.g. do postępowania prowadzonego przez inspektorów pracy – fakt, że kontrola PIP obejmuje nie działalność gospodarczą, a prawo pracy.  

Autor cytuje upublicznione m.in. na  naszej stronie internetowej rozstrzygnięcia sądów, zauważając, z czego się bardzo cieszymy, że linia orzecznictwa sądów administracyjnych ewoluuje w kierunku wyłączenia organów PIP z obowiązku zawiadamiania przedsiębiorców o zamiarze wszczęcia kontroli na podstawie art. 79 u.s.d.g.

• Prawomocny wyrok WSA w Krakowie z 11 marca 2010 r. (sygn. akt III SA/Kr 1002/09, LEX nr 652108), w którego uzasadnieniu sąd, podzielając argumentację organów PIP, wskazał, że: „Państwowa Inspekcja Pracy nie została powołana do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, a tym samym brak jest podstaw prawnych do stosowania przez organy inspekcji pracy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej”.
• Wyrok WSA w Opolu z 18 listopada 2010 r. (sygn. akt II SA/Op 481/10, LEX nr 652108), w którym sąd wskazał, że: „przepisy zobowiązujące organy kontroli do zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze wszczęcia kontroli, która nie może być wszczęta wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia doręczenia takiego zawiadomienia, dotyczą wyłącznie takich organów kontroli, które uprawnione są do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, a do takich organów nie należą organy Państwowej Inspekcji Pracy”.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 lipca 2011 r. (sygn. akt I OSK 289/11, LEX nr 783718), w którym NSA podkreślił, że: „Brak jest podstaw do twierdzenia, że związanie organów kontroli obowiązkiem zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli, o jakim mowa w art. 79 ust. 1 u.s.d.g., a także wszczęcia kontroli nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia, dotyczy także kontroli przeprowadzanej przez organy Państwowej Inspekcji Pracy”.

W artykule nie przytoczono jednak wyroków mogących potwierdzać pierwszy z omawianych poglądów. Tak naprawdę byłby to jedynie jeden, starszy od wszystkich ww. orzeczeń wyrok WSA w Gliwicach z 2009 r, no i komentarz profesora Ludwika Florka, który narobił chyba tego całego zamieszania (uwaga red. siprp.pl).

Na zakończenie wywodu Autor wskazuje, iż uwzględniając brak spójności przepisów oraz wynikającą z tego rozbieżność poglądów niezbędna wydaje się interwencja ustawodawcy, który uwzględniając społeczną rangę kontroli prowadzonych przez PIP uregulowałby omawianą kwestię w sposób jednoznaczny.

Jest to kolejny, i chyba znaczący głos w dyskusji zainicjowanej przez nasze Stowarzyszenie. Problem jest już zdefiniowany i znany nie tylko ekspertom, ale szerokim kręgom użytkowników prawa. Najwyższa pora, aby problem ten rozwiązać w interesie podmiotów i obywateli nierówno traktowanych przez prawo.

Z przykrością konstatujemy, iż przez okres półtora roku w kwestii tej nie dzieje się jednak nic. Są też opinie przedstawicieli Rządu RP, są interpelacje poselskie (w tym posłów będących członkami Rady Ochrony Pracy)… i nic.  W tzw. kręgach decyzyjnych nie jest chyba dostrzegana ogromna waga społeczna tytułowego zagadnienia.

Mamy zaszczyt powiadomić, iż aby zakończyć jałowe dyskusje, Zarząd Główny Stowarzyszenia Inspektorów Pracy Rzeczypospolitej Polskiej, w dniu 8 maja 2013 r. skierował obywatelską petycję do Rady Ochrony Pracy przy Sejmie RP – o zainicjowanie prac mających doprowadzić do ratyfikacji przez Polskę Protokołu do Konwencji Nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy. Jest to naszym zdaniem jedna z dróg do jednoznacznego uregulowania dyskutowanych kwestii. Są też oczywiście drogi prostsze, o których w naszych publikacjach pisaliśmy wielokrotnie.