Zgłaszający: Filip Kaczyński

Data wpływu: 28-01-2020

Szanowna Pani Minister!

Kodeks pracy zawiera szczegółowe regulacje określające przede wszystkim prawa i obowiązki pracodawców, jak i pracowników. Niektóre tylko postanowienia Kodeksu pracy dotyczą także innych podmiotów niebędących pracodawcami, jak i pracobiorców niebędących pracownikami.

W piśmiennictwie spotyka się rozbieżności co do zakresu stosowania przez podmioty inne niż pracodawcy poszczególnych przepisów bhp ujętych w dziale dziesiątym Kodeksu pracy oraz ponoszenia kosztów z tym związanych. Na przykład, …..tematykę profilaktycznych badań lekarskich osób przyjmowanych do pracy, a później pracowników określają szczegółowo postanowienia art. 229 Kodeksu pracy.

Natomiast tematykę szkoleń bhp osób przyjmowanych do pracy, a później pracowników określają szczegółowo postanowienia art. 237³ Kodeksu pracy. Obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom świadczącym pracę na innej podstawie niż umowa o pracę rozciąga na pracodawców oraz przedsiębiorców niebędących pracodawcami art. 304 Kodeksu pracy.

Jednocześnie art. 304¹ Kodeksu pracy, w „zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę”, obowiązki pracowników określone w art. 211 Kodeksu pracy rozciąga także na osoby świadczące pracę w oparciu o umowy cywilnoprawne.

W związku z powyższym, uprzejmie proszę Panią Minister o odpowiedź na następujące pytania:

1. Czy i ewentualnie na jakich zasadach osoba przyjmowana do pracy i następnie świadcząca pracę najemną w oparciu o umowę cywilnoprawną podlega, co do zasady, profilaktycznym badaniom lekarskim o jakich mowa w art. 229 Kodeksu pracy?
2. Czy i ewentualnie, na jakich zasadach osoba przyjmowana do pracy i następnie świadcząca pracę w oparciu o umowę cywilnoprawną podlega, co do zasady, szkoleniom w dziedzinie bhp o jakich mowa w art. 237³ §2 Kodeksu pracy?
3. Kto powinien ponosić koszty ww. badań lekarskich oraz szkoleń bhp?
4. Czy niezapewnienie przez podmiot niebędący pracodawcą profilaktycznych badań lekarskich, czy też szkoleń bhp pracobiorcom innym niż pracownicy stanowi wykroczenie, o jakim mowa w art. 283 §1 Kodeksu pracy?
5. Czy przedsiębiorca niebędący pracodawcą lub osoba działająca w jego imieniu (w przypadku podmiotów niebędących osobą fizyczną) podlega, co do zasady, szkoleniu bhp, o jakim mowa w art. 237³ § 2¹ Kodeksu pracy?

Z wyrazami szacunku

Filip Kaczyński

Poseł na Sejm RP

– – – – –

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisław Szwed

Warszawa, 20-02-2020

Szanowna Pani Marszałek,

w odpowiedzi na interpelację nr 1737 Pana Posła Filipa Kaczyńskiego przedstawiam następujące stanowisko.

Kodeks pracy co do zasady reguluje prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców. Jednakże w Dziale XV Kodeksu pracy – „Przepisy końcowe” zawarte zostały przepisy dotyczące zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy odnoszące się do osób świadczących pracę na innej podstawie prawnej niż umowa o pracę, np. w oparciu o umowy cywilnoprawne.

Art. 304 § 1 Kodeksu pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, o których mowa w art. 207 § 2 Kodeksu pracy, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.

Zgodnie z art. 207 § 2 Kodeksu pracy pracodawca obowiązany jest chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Natomiast w myśl art. 304 § 3 Kodeksu pracy obowiązki określone w art. 207 § 2 Kodeksu pracy stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy, albo prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą.

Jednocześnie na podstawie art. 304¹ Kodeksu pracy w zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, na osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez zlecającego, ciążą obowiązki, o których mowa w art. 211 Kodeksu pracy.

Przepis art. 304 § 1 Kodeksu pracy nie rozstrzyga definitywnie, w jaki sposób powinien być realizowany obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, o których mowa w art. 207 § 2 Kodeksu pracy. Sposób realizacji tego obowiązku ustala pracodawca (czyli zlecający wykonanie pracy) biorąc pod uwagę charakter pracy i związane z jej wykonywaniem zagrożenia. Pracodawca ma obowiązek chronić życie i zdrowie osób wykonujących pracę na jego rzecz na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu przez niego wyznaczonym poprzez m.in. organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy.

Każdy przypadek wykonywania pracy należy analizować indywidualnie. W pierwszej kolejności to pracodawca/zleceniodawca jako organizator miejsca pracy powinien ocenić, jakie wymagania (zagrożenia) niesie z sobą wykonywanie danej pracy. Już na etapie selekcji osób fizycznych lub prawnych do wykonywania danej pracy powinien on ocenić, czy posiadają one odpowiednie kwalifikacje do jej wykonywania. Pracodawca/zleceniodawca może uznać, że do wykonywania pracy konieczne jest posiadanie przez te osoby właściwych badań lekarskich oraz, ze względu na zagrożenia występujące w miejscu pracy, przeszkolenie ich w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Również osoba fizyczna, która ma wykonywać pracę na innej podstawie niż umowa o pracę, powinna być świadoma swoich kwalifikacji, stanu zdrowia oraz ciążących na niej obowiązków, o których mowa w art. 304¹ Kodeksu pracy.

Mając powyższe na uwadze należy zauważyć, że zgodnie z obowiązującą w polskim prawie cywilnym zasadą swobody umów strony posiadają swobodę wyboru rodzaju umowy oraz kształtowania jej treści również w odniesieniu do bezpieczeństwa i higieny pracy. W związku z powyższym kwestie dotyczące profilaktycznych badań lekarskich oraz szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym pokrywania ich kosztów, powinny być regulowane indywidualnie w umowie zawartej pomiędzy podmiotami (np. umowie cywilnoprawnej).

Należy podkreślić, że wyżej omówione wymagania określone w Kodeksie pracy są wymaganiami minimalnymi. Tak więc zarówno osoba fizyczna wykonująca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy jak i pracodawca (lub przedsiębiorca niebędący pracodawcą) mogą dążyć do podniesienia poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy.

W odniesieniu do pytania, czy niezapewnienie przez podmiot niebędący pracodawcą profilaktycznych badań lekarskich czy też szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy stanowi wykroczenie, o którym mowa w art. 283 § 1 Kodeksu pracy, właściwym do oceny jest sąd lub inspektor pracy Państwowej Inspekcji Pracy. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie jest upoważnione do analizowania i wydawania opinii dotyczących przykładowych lub konkretnych stanów faktycznych. Wiążący charakter dla stron mają jedynie orzeczenia sądowe wydawane w indywidualnych sprawach.

Natomiast w odniesieniu do szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, o którym mowa w art. 237³ § 2¹ Kodeksu pracy, przedsiębiorcy niebędącego pracodawcą lub osoby działającej w jego imieniu (w przypadku podmiotów niebędących osobą fizyczną) wydaje się, że odbycie tego szkolenia przez te osoby powinno być rekomendowane.

Mam nadzieję, że przedstawione powyżej informacje oraz wyjaśnienia zostaną uznane za wyczerpujące i satysfakcjonujące.

Z poważaniem

z up. Stanisław Szwed

Sekretarz Stanu

aktualizacja 27.07.2020 r.